Elektrikli Otomobil Terimler ve Kısaltmalar Sözlüğü

Bu yazımızda söz konusu terim ve kısaltmaların türkçeleştirilmiş halini bulacaksınız. Otomobillerden, ağır vasıtalara, bisikletlerden, şarj ünitelerine kadar elektrikli araçlar hayatımıza yavaş yavaş giriyor. Bu değişimle beraber elektrikli araç dünyasında kullanılan daha önce duyulmayan terimler ve kısaltmalarla da sık sık karşılaşacağız.

AC (AA, Aternatif Akım): Periyodik olarak yönü ve şiddeti değişen akım türüdür. Alternatif akımı günlük hayatımızda kullandığımız tüm prizlerden sağlanan elektrik alternatif akımlıdır. Elektrikli otomobil motorları da çoğunlukla AC olarak üretilmektedir. Nikola Tesla’nın çalışmaları AC’nin hayatımzdaki yerini belirlemiştir.

Amp (Amper): İletken bir cismin birim kesitinden birim zamanda geçen elektrik yükü miktarı Amper ile ölçülür. 50 mA (miliamper) tehlike sınırıdır. 50mA üzerinde akıma maruz kalırsanız hayati risk oluşur.

  Battery (Batarya, Pil):  Kimyasal enerjinin depolanıp, elektrik enerjisine dönüştürülmesine yarayan aygıtlardır. Sonradan şarj edilebilme olanaklarına göre ikiye ayrılırlar. Elektrikli araçların bataryaları yüzlerce lityum-ion pilin bir araya gelmesiyle oluşur.

BHP (Brake Horse Power): Krank mili üzerinden aktarma organlarına maruz kalmadan frenler yardımıyla ölçülen motor gücüdür. Önceden motor gücünü ölçebilen elektrik motorları yoktu. Bu nedenle fren sistemiyle ölçüm yapılırdı.

  Charging (Şarj etme): Herhangi bir enerji depolama aygıtının yeniden doldurulma işlemidir (refilling). Şarj etme işleminin bataryanın kilowatt/saat (kWh) cinsinden büyüklüğüyle doğru orantılıdır. Elektrikli araçlar için farklı hızlarda şarj imkanı sunan üniteler mevcuttur.

  Charging Point (Şarj Noktası): Elektrikli araçları şarj etme olanağı tanıyan ünitelerin bulunduğu noktalardır. Evinizde, iş yerinizde veya ortak kullanım alanlarında (AVM, Otopark) bulunanları mevcuttur.

DC (DA, Doğru Akım): Değişik periyotlarda yönü ve değeri değişmeyen akım türüdür. Daha basit ve ucuz olan elektrik motorları doğru akımlıdır. Edison’un üzerinde çalıştığı akım türüdür.

  EV (Electric Vehicle, Elektrikli Araç): Elektrik motoru bulunan veya elektrik motoru sayesinde yol alabilen araçlara verilen genel isimdir. Elektrikli araçlar içerisinde; saf elektrikli, hibrit, şarj edilebilen hibrit, uzun menzilli elektrikli ve yakıt pili ile çalışan araçlar olarak ayrılır.

E-REV (REx, Menzili Uzatılmış Elektrikli Araç): Elektrikli araçlarda daha uzun mesafelerde seyahat edebilmek için geliştirilmiş bir teknolojidir. Batarya tükendiğinde araçta bulunan benzinli güç türbini (jeneratör) çalıştırılarak batarya doldurulmaya devam edilir. Bu sayede elektrikli araç çok daha uzun mesafeler boyunca elektrik motoru ile yoluna devam eder.

Fast Charge (Hızlı Şarj): Bataryanın daha yüksek akımda şarj imkanı sunan ünitelerde şarj edilmesi olayıdır. Normal şarja oranla çok daha kısa sürelerde elektrikli aracın bataryası doldurulur. İşlem günümüz koşullarında 2 veya 3 saat sürmektedir. Hızlı şarjdan daha hızlı şarj türleri de (rapid charge) mevcuttur.

  HCU (Home Charging Unit, Evde Şarj Ünitesi): Elektrikli araç sahiplerinin kendi evlerinde kendi elektrikli araçlarını şarj edebilmelerini sağlayan genellikle kutu formundaki küçük şarj üniteleridir.

HP (Horsepower, Beygir Gücü): Genel olarak motorların ürettiği güç miktarını ifade etmeye yarayan birim. 75 Kg’lik yükü, 1 saniyede 10 metre yukarı kaldırmak için 1 Beygirlik güç gerekir.

Hybrid (Hibrit, Melez Motor): Saf elektrikli araçlara kıyasla küçük bir pil ve küçük bir elektrik motoru bulunan içten yanmalı motora (ICE) sahip araçlara verilen isimdir. Hibrit araçlar daha fazla tasarruf ve çevre dostu olmaları amacıyla üretilmiş aslında fosil yakıt tüketen araçlardır. Elektrik motoru belli zamanlarda (0-50 km/h arası) devreye girer ve dur kalk sürlerinde aracın ekstra yakıt sarfetmesini önler.

ICE (Internal Combustion Engine, İçten Yanmalı Motor): Günümüzde ve uzun yıllardan bu yana kullanılan motor çeşididir. Kullanılan fosil yakıtın motor pistonlarında patlatılması ile ortaya çıkan gücün tekerleklere iletilmesi sayesinde hareket sağlanır. Benzin, Dizel LPG ve CNG en çok kullanılan fosil yakıtlardır.

kWh (Kilowatt/hour, Kilovat/saat): 1000 watt/saat veya 3.6 megajoule eşdeğer enerji birimidir. Tüketici tarifesine göre 1 kWh elektriğin gündüz kullanım fiyatı 20 krş, gece kullanım fiyatı ise 8 krş’dur. Ancak faturalandırma esnasında birim fiyatlar 10 krş oynayabilmektedir.

Incentive (Teşvik, sübvansiyon): Günümüzde çoğu ülkenin hükümeti alternatif enerji kullanımının yaygınlaşması için teşvik politikaları izlemektedir. Bu teşvikler bazen vergilendirmeden düşme yoluyla bazen de ürün satın alımlarında indirim sağlanması yoluyla olabilmektedir.

Lithium Ion Battery, Li-ion (Lityum iyon batarya/pil): Günümüzde en çok kullanılan yeniden şarj edilebilir pillere verilen addır. Elektrikli araçlar da da üstün enerji yoğunluğu, hızlı şarj edilebilme imkanlarından dolayı lityum iyon piller tercih edilmektedir.

NiMH Battery (Nikel Metal Hidrit batarya/pil): 90’lı yıllardan itibaren NiCD piller yerine alternatif olarak geliştirilen pil türüdür. Yeniden şarj edilebilir özelliktedirler. Bazı elektrikli araçlarda da zaman zaman tercih edilmektedirler.

PHEV (Plug-in Hybrid Electric Vehicle, Şarj Edilebilir Hibrit Elektrikli Araç): Normal hibrit araçlara göre daha büyük bir lityum iyon pile sahip olan hibrit araç versiyonudur. Sadece elektrikli sürüş imkanı normal hibrit araçlara göre yüksek oranda arttırılmıştır. Bu nedenle bataryayı şarj edebilme imkanı tanır, kısa mesafelerde benzin motorunun devreye girmesine gerek kalmaz.

PV, Photovoltaic Cells (Fotovoltaik Hücre, Güneş Paneli): Güneşten gelen ışınları elektrik enerjisine çevirmeye yarayan güneş panelleri ve üzerindeki hücrelerdir. Günümüzde verimlilik esaslarından dolayı otomobillerde aktif olarak kullanılmasalarda, kısa vadede verimlilik değerlerinin artmasıyla şarj etme kavramı ortadan kalkabilir.

Rapid Charge: 20-30 dakika içerisinde ortalama 50kWh’lık bir bataryayı %80 oranında şarj edebilme imkanı tanıyan şarj türüdür. %80 değeri batarya ömürünü korumak için belirlenen bir tavan değerdir. Batarya ömrünün uzun olması için hızlı şarj sürecinde batarya %80 oranında doldurulur.

Range (Menzil): Saf elektrikle ne kadar yol alabileceğinizi belirten değerdir.

Range Anxiety (Menzil Telaşı): Elektrikli araçların maruz kaldığı en büyük ön yargı. Günümüz batarya teknolojisinin ortalama araçlarda 150-200 km menzil değerlerine sahip olması ve uzun şarj süreleri tüketicileri elektrikli araç satın almaktan uzaklaştırıyor. Uzmanlar menzil telaşının önümüzdeki kısa vadede büyük oranda aşılacağını söylüyor.

Regenerative Breaking, Regen (Rejeneratif Fren, Geri Besleme): Elektrik motoru taşıyan araçlarda frenlemenin bir kısmı elektrik motoru tarafından yapılarak ortaya çıkan enerji ile bataryalar şarj edilir.

  RPM, Round per Minute (Dakikada Dönüş Sayısı): Motorun dakikada kaç dönüş yaptığını ifade eden ölçü birimi.

  Torque (Tork): Birimi Newtonmetre (NM) olan dönmeyi meydana getiren kuvvettir. Tork ne kadar yüksekse çekiş kuvveti o kadar fazla olur.

V2G (Vehicle-to-Grid): Elektrikli otomobillerin ihtiyacı olan ve hanelerde elektrikli otomobil sayısının artmasıyla birikte artacak talebe sistematik bir biçimde sağlıklı olarak yanıt verebilmek amacıyla geliştirilmiş sistemdir. Güç kesintilerinin oluşmasını engellemek amaçlanmıştır. Talebe göre arz sağlanır.

  Bu liste literatüre yeni giren terim ve kısaltmalara göre sürekli güncellenecektir.