Bu yazımızda son on yılda hayatımızı ciddi şekilde etkileyen sosyal medyayı ve zararlarını ele alacağız. Sosyal medya bağımlılığı ve insan psikolojisine etkileri üzerinde duracağız. Sosyal medya psikolojik sorunlardan hangilerine sebep olur? Sosyal medya psikolojimizi nasıl etkiliyor? Sosyal medyanın zararları ve sosyal medya bağımlılığından kurtulma yolları nelerdir? Başlıca ele alacağımız konular olacak.
Sosyal medyanın insanlara aileleri, arkadaşları ve hatta yabancılarla bağlantı kurmaları için daha fazla yol sağladığı inkar edilemez. Özellikle son 10 yılda ve COVID-19 sırasında sosyal medya, karantina ve sosyal mesafe sırasında insanların iletişim halinde kalmasına ve duygusal destek almasına yardımcı oldu. Ancak, sosyal medya kullanımı pek çok olumlu yanı olsa da her zaman iyi bir şey değildir. Özellikle 15 – 25 yaş aralığındaki gençlerde ciddi psikolojik sorunlara yol açtığı kanıtlanmıştır.
Sosyal Medyanın Psikolojiye Etkileri
Soru: Sosyal medya bağımlılığı psikolojik sorunlardan hangilerine sebep olur?
Aşırı sosyal medya kullanımı, bir başka deyişle sosyal medya bağımlılığı, kişilerde genellikle çeşitli zihinsel ve fiziksel sağlık sorunlarıyla bağlantılıdır. Sosyal medya bağımlılığının sebep olduğu bazı durumlar şu şekildedir;
- Depresyon
- Kaygı bozuklukları
- Stres
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- Yeme bozuklukları
- Sosyal izolasyon ve yalnızlık duyguları
- Tik bozukluğu
Sosyal Medya Kimleri Etkiliyor?
Sosyal medya bağımlılığı, çoğu araştırma çalışması tarafından 18 ila 35 yaşları arasında olarak tanımlanan çocuklar, gençler ve genç yetişkinler bu sorunlar için daha yüksek risk altında görünmektedir. Ancak sosyal medyanın aşırı veya kötüye kullanımı herkesi etkileyebilir.
Konuyla İlgili Yazı: Dışlanan İnsan Ne Yapmalı?
Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından Şubat 2022’de yapılan bir çalışma sonucu Sosyal medya bağımlılığı, Amerikalıların %72’sinin sosyal medyayı kullanırken mutlu hissettiğini ortaya koydu. %26’sı çaresiz hissettiğini ve %22’sinin kıskanç hissettiğini ortaya koymuştur.
Sosyal medyada sadece ne kadar zaman harcadığınız değil, sosyal medyayı nasıl kullandığınız da sizi etkileyebilir. Halihazırda zihinsel sağlık sorunlarınız varsa özellikle depresyon ve kaygı, sosyal medya kullanımı onları daha da kötüleştirebilir.
Sosyal Medya Bağımlılığı Depresyona Neden Oluyor Mu?
Sosyal medya bağımlılığı, henüz tam anlamıyla resmi bir ruh sağlığı teşhisi değildir. Ancak, sosyal medyayı kötüye kullanmak, aynı bağımlılık özelliklerini taklit edebilir. Ruh sağlığı araştırmacıları buna problemli sosyal medya kullanımı veya problemli sosyal ağ sitesi kullanımı adını verir.
Bir kişiye sosyal medya bağımlılığı teşhisi konulabilmesi için bir takım belirtiler aranır. Bu belirtilerin temeli şu davranışlardadır:
- Sürekli sosyal medya hakkında düşünmek
- Günün önemli bölümünü sosyal medyada geçirmek
- Sosyal medyayı kullanmak için aşırı bir istek veya motivasyona sahip olmak
- Sosyal medyaya o kadar çok zaman ve çaba ayırmak ki bu günlük yaşamı doğrudan etkiler. Diğer sosyal faaliyetlerin, işin, okulun, ilişkilerin ve/veya zihinsel ve fiziksel sağlığın ve esenliğin önüne geçer.
Sosyal medya kullanım oranları ile depresyon belirtilerini karşılaştıran araştırmacılar, sosyal medyayı sıklıkla kullanan kişilerin daha az kullananlara oranla 2.7 katı depresyona eğilimli olduğunu ortaya çıkardı. Sosyal medyayı uzun süreler kullanan kişiler de kısa süre kullananlara oranla 1.7 kat daha fazla depresif oldukları belirlenmiştir. Bu denli farkın oluşması sonucu, bizi sosyal medya bağımlılığının insanları psikolojik olarak olumsuz etkilediğini sonucuna götürüyor.
Çoğu yetişkin için sosyal medyayı kullanmak günlük hayatın bir parçasıdır. Her sosyal medya kullanan sosyal medya bağımlısı diye tanımlamak doğru değildir. Ancak, sosyal medya bir kişinin günlük aktivitelerini yapmasına/ertelemesine neden oluyorsa, bu kişi için sosyal medya bağımlısı denilebilir. Ayrıca, Pew Araştırma Merkezi’ne göre ABD’li yetişkinlerin %70’inden fazlası (ve 18 ila 29 yaş arasındakilerin %84’ü) bir tür sosyal medya kullanıyor.
Ruh ve beden sağlığınızı korumak için sosyal medyayı akıllıca kullanmak önemlidir. İş, okul ve sosyal hayatın her alanında olduğu için sosyal medyadan tamamen kaçınmak çoğu insan için gerçekçi olmayabilir. Ancak, sosyal medyayı doğru ve bilinçli kullanmak, sizi sosyal medya bağımlılığından kurtarır. Sosyal medyayı doğru kullanmak için bazı önerileri şu şekilde verebiliriz;
Sosyal Medyayı Doğru Kullanma Önerileri
- Ekran sürenizi azaltın
Farkında olmadan sosyal medyada saatler geçirmek çok kolaydır. Ekran sürenizi sınırlayarak, aileniz ve arkadaşlarınızla bir araya gelmek gibi hayatınızdaki diğer şeyler için daha fazla zamanınız olur. 2018 Pennsylvania Üniversitesi araştırması sonucuna göre sosyal medya süresini günde 30 dakika ile sınırlamanın yalnızlığı ve depresyonu azaltmaya yardımcı olabileceğini gösterdi.
- Akışınıza odaklanın
Ekran sürenizi azaltmanın bir yolu, sosyal medya akışınıza odaklanmaktır. Dışarıdaki her uygulamaya veya çevrimiçi gruba ayak uydurmaya çalışmayın. Size bir topluluk duygusu veren ve değerlerinize ve ilgi alanlarınıza uyanları seçerek kullandığınız uygulamaları ve grupları sınırlayın.
- Zamanlayıcı ayarla
Akıllı telefon ayarlarınızdan kullandığınız uygulamalar için bir zamanlayıcı ayarlayabilir, böylece süre dolduğunda sizi uyarır. Bazı sosyal medya siteleri, kullanım zamanlayıcıları ayarlamanıza izin verir. Ayrıca, çevrimiçi olarak ne kadar zaman harcadığınızı izleyen ve dikkatinizi dağıtan siteleri engelleyen Rescue Time gibi uygulamaları da yükleyebilirsiniz.
- Nasıl hissettiğini fark et
Uygulamalarda ve çevrimiçi ortamda harcanan zamanın çok fazla olduğuna dair kesin ve hızlı bir kural yoktur. Bir kişinin sosyal medya deneyimi başka birininkiyle aynı değildir.
Bu nedenle Facebook, TikTok ve Twitter gibi platformları kullanmanın size nasıl hissettirdiğini anlamak önemlidir. Sinirlendiğinizi veya depresyona girdiğinizi veya ailenizi ve arkadaşlarınızı görmezden geldiğinizi fark ederseniz, sosyal medyayı nasıl ve ne sıklıkta kullandığınızı yeniden düşünün. Bu belirtiler sizin yavaş yavaş sosyal medya bağımlılığı altına girdiğinizi gösterebilir.
İlginizi Çekebilir: Kendimi Sürekli Yorgun ve Mutsuz Hissediyorum
- Bildirimleri kapatın
Sosyal medyanın etkileşimli yönü, beyne dopamin salgılar. “Zevk kimyasalı” olarak bilinen dopamin, diğer bağımlılıklara benzer şekilde obsesif-kompulsif bir reaksiyonu tetikler. Kısa mesaj veya bildirim aldığınızda veya beğeni gönderdiğinizde, sosyal medya hesaplarınızı kontrol etmenizi hatırlatır. Beyniniz, sosyal medyaya bağlı kalmanızı sağlayan bir geri bildirim döngüsü oluşturarak dopamin ödülünü önceden tahmin eder.
Bildirimleri kapatarak, geri bildirim döngüsünü tetikleyebilecek hatırlatıcıları kaldırırsınız. Daha az hatırlatıcı, sosyal medya hesaplarınızı kontrol etmek için daha az ayartma anlamına gelir. Sosyal medya bağımlığından kurtulmak için bildirimleri kapatmak oldukça önemlidir.
- Kendinizi frenleyin
Sosyal medya kullanımı ve çevrimiçi deneyimlerinizin kalitesi, fiziksel ve zihinsel sağlığınızda rol oynayabilir. Siber zorbalık gibi olumsuz sosyal medya deneyimlerinin genellikle uyku sorunlarına neden olabileceğini buldu. Sosyal medya bağımlılığının önüne geçmek için canınızın her istediği anda sosyal medyayı kullanmayı bırakın. Sizinle rutin olarak tartışan veya küfürlü dil kullanan kişilerle etkileşime girmeyin. Biriyle etkileşiminizin ruh halinizi ve tutumunuzu etkilediğini fark ederseniz, onu takip etmeyi bırakın, engelleyin veya sosyal medya akışınızdan silin.
- Yatmadan önce uzak dur
Bazıları yatmadan önce sosyal medyayı kontrol etmeden duramaz. Bu davranış da sosyal medya bağımlılığı belirtilerindendir. Bu dürtüyü kırmak için elektronik cihazları yatak odasından uzak tutun. Telefonunuzu başka bir odada şarj edin. Sadece çevrimiçi olumsuz deneyimler uykunuzu bozmakla kalmaz, aynı zamanda elektronik cihazlardan gelen mavi ışık da uykunuzu bozabilir.
Mavi ışık, vücudunuzun uykulu hissetmenize yardımcı olan kimyasal olan melatonin salınımını bastırır. Araştırmacılar, mavi ışığın uykunuzu bozmaması için yatmadan iki saat önce elektronik cihazlardan uzak durmanızı önerir. Sosyal Medya Bağımlılığı günümüzde çok tehlikeli bir hal almaya başladı. Daha çok gençlerde ve bu zamane çocukların ellerinden telefonlar düşmemekte lütfen dikkatli olun.