Dijital Paralar ve Blockchain Teknolojisi

Blockchain kavramı özellikle günümüzde kripto paralar ile birlikte duyulmaya başlanan, esasında kripto paraların üzerinde olan, gelecekte çok daha önemli olabilecek bir kavramdır. Web 3.0 olarak bilinen yeni dijital dönemde Blockchain kavramı da kendisine özel bir yer bulmaktadır. Blockchain için ilk akla gelen yan kavram da kripto para kavramı oluyor. Temelde kripto paralar ile Blockchain aynı anlama gelmemektedir. Fakat Blockchain sistemi özellikle kripto paraların ekosistemi için oldukça önemlidir ve gereklidir.

Dijital Paralar Coinler Hakkında Ayrıntılı Bilgi

Para bir değiş tokuş aracı olmasının karşılığında aynı zamanda güven tahsis etme aracı da olmaktadır. Örneğin çalışanların, işyerine fayda üretmeleri için güvendikleri araç paradır. Bir ürünün ya da hizmetin sağlanması ve alınması için para birbirini tanımayan insanlar için güven durumunun oluşmasına neden olur. Bu sistem çok eski zamanlardan beri kurulmuş, para yüzünden de pek çok kavgalar, anlaşmazlıklar ve savaşların çıktığı da olmuştur. Ama para yani alışılmış anlamdaki nakdi ya da değerli eşyaların karşılığı olan para gündelik yaşamda insanların birbirleri ile olan ilişkilerini sürdürmek için güven aracı olarak kullanılmaktadır.

Yaklaşık son 15 yıllık süre içerisinde ise kripto para ya da dijital para kavramı ortaya çıkmıştır. Bu sistemin çalışmasını sağlayan altyapı ise Blockchain teknolojisidir. Çok temel olarak Blockchain ağa bağlı olan her dijital makinenin diğerleri ile şifre oluşturarak temas kurmalarını sağlamaktadır. Bu makineler arasında para için gerçekleşen işlemlerde Blockchain güven mekanizmasının işlemesini sağlamaktadır. Güven sağlamak para konusu için önemli olduğundan dijital paralarda güveni sağlayan Blockchain’dir. Çünkü bu sistem başkaları tarafından ele geçirilemez, hacklenemez ve bozulamaz özellikleri ile öne çıkmaktadır. Bu durum da kripto paraların kullanılmasındaki güven mekanizmasının işleyişi için önemlidir.

Teknoloji ve dijital kavramları her geçen gün önemli ivmeler kazanırken günümüzde Blockchain teknolojisi de kendisini daha fazla göstermektedir. Türkçe’de blok zinciri olarak da bilinen bu sistem hem kripto ekosistemi için hem de başka alanlarda kullanılmak için son derece önemli bir yapı olarak öne çıkıyor.

Para Kavramı

Para, genellikle mal ve hizmetlerin bedelini ödemek için kullanılmaktadır. Bu açıdan para kavramı, insanların mevcut ve gelecekteki ihtiyaçlarını karşılamanın bir yoludur. Sürekli değişen şekillerde ortaya çıkmaktadır ve dinamik bir yapıya sahiptir. Bu nedenle ekonomistler, paranın sahip olması gereken doğaya ve işlevlere atıfta bulunarak para kavramını açıklamak için farklı tanımlar kullanmaktadır. Yapılan bütün tanımlar kapsamında ise paranın ekonomik, yasal ve fiziksel yapısından daha ziyade insanların üzerindeki etkileri vurgulanmaktadır. Kısacası, toplumun para olarak inandığı bütün her şey para kavramı olarak nitelendirilmektedir.

Paranın Tarihsel Gelişimi

Paranın birimi ne olursa olsun, tarih boyunca paranın kullanımı değiş tokuş düzeni üzerine kurulmuştur. Bu açıdan ilk olarak M.Ö. 9.000’lerde takas yöntemi ilk olarak Mısır’da kaydedilmiştir. Mısırlılar ellerinde bulunan inek veya koyunları yağ veya tahıllar ile değiştirmek amacıyla takas yöntemini ortaya çıkarmıştır. Takas yönteminin değer belirleyememe sorunu ise ilk paranın basılmasına neden olmuştur.

M.Ö. 600’lerde Lidyalılar tarafından basılan para, ağırlık baz alınarak basılmıştır. M.S. 1250 yıllarına gelindiğinde ise Floransa’da uluslararası ticaret gelişmeye başlamıştır. Böylelikle M.S. 1290 yılında banknotların kullanımı ortaya çıkmıştır. Orta Çağ döneminde meydana gelen veba salgını sonucunda enflasyona uğrayan paralar, 1500 yıllarına gelindiğinde değerli metaller ile para birimi düzeninde düzensizlikler meydana getirmiştir. 1871’de telgraf aracılığıyla yapılan ilk fon transferi sonrasında ise elektronik para kullanımı başlamıştır. 1950 yılında ilk defa basılan kredi kartları sonucunda, 1967 yılında ATM’ler oluşturulmuştur. 1983’de telefon bankacılığı, 1990’da ise internet bankacılığı ortaya çıkmıştır. Ardından temassız ödeme yöntemleri 1997 yılında çıkarak, paranın tarihsel gelişimi açısından büyük bir gelişme yaşanmıştır.

Sahtekarlıkların önüne geçmek amacıyla ise 2005 yılında PIN ve CHIP kullanımı başlamıştır. Para tarihi kapsamında önemli gelişmeler ise 2008 yılında yaşanmıştır. Bu açıdan ilk kripto para birimi ortaya çıkmış ve ardından 2009 yılında programlanabilir para meydana gelmiştir. 2014 yılına gelindiğinde ise Apple firması tarafından geliştirilen Apple Pay sistemi ile cüzdan taşımadan Apple marka cihazlar ile ödemelerin yapılması mümkün kılınmıştır. Yıllar geçtikte artan kripto para birimleri ise 2016 yılında Blockchain teknolojisini ortaya çıkarmıştır. Böylelikle kripto para birimleri son yıllarda ön plana çıkarak, geleneksel para sistemlerini arka plana atmıştır. (Hasan ALPAGO: 2018, 415)

Dijital Para Kavramı (Criptocurrency)

Dijital para birimi, sadece elektronik ortamlarda kullanılabilen para birimidir. Banknot ve madeni paraların aksine, dijital para biriminin fiziksel bir biçimi bulunmamaktadır.  Bu sebeple akıllı telefonlar, tabletler, bilgisayarlar veya internet gibi teknolojiler kullanılarak, kullanıcılar veya varlıklar arasında aktarılabilmektedir. Geleneksel para birimleri gibi mal ve hizmetleri satın almak için veya yalnızca sosyal medyada veya çevrimiçi oyunlarda kullanmak gibi belirli amaçlar doğrultusunda kullanılmaktadır. Genel itibariyle dijital para kavramı, ‘bir merkez bankası, kredi kurumu veya elektronik para kurumu tarafından düzenlenmemiş olsa bile para yerine kullanılabilen değerin dijital temsili’ şeklinde tanımlanabilmektedir.

Neden Bitcoin Bu Kadar Değerli?

Bitcoin’in değerli olmasının en büyük nedenlerinden biri arzının sınırlı olmasıdır. Bu açıdan en fazla 21 milyon adet üretilebilen Bitcoin’in şu ana kadar üretilen miktarı 18.4 milyondur. Bölünebilir ve taşınabilir olması ise Bitcoin’in değerli olmasına neden olmaktadır. Çünkü 1 Bitcoin, 100000000 Satoshi’ye bölünebilmektedir. Taşınabilir olması ile her an her yere aktarılabilme özelliğini kazanmıştır. Gün geçtikçe daha çok kişi tarafından tanınması ise Bitcoin’in değer kazanmasına neden olmuştur. Aynı zamanda herhangi bir kurum tarafından denetlenmemesi, Bitcoin’e el konulmasını ortadan kaldırmaktadır. Tüm bu sebeplerden dolayı yatırımcılar Bitcoin sahibi olmaya ve bu sayede değerini arttırmaya devam etmektedir.

Dijital Para Dünyası ve Kripto Paralar

Dijital para birimi, merkezi bir kurum tarafından üretilmekte ve kontrol edilmektedir. Bunun aksine kripto para biriminin arkasında herhangi bir merkezi otorite yoktur. Bu açıdan kripto para birimi anonimdir. Aynı zamanda dijital para işlemleri, gerçek kullanıcı verileri kullanılarak açık bir şekilde gerçekleştirilirken; kripto para birimi işlemleri merkezi otorite ile paylaşmayan bilgiler içerdiği için gizli durumundadır. Dijital para birimleri birçok ülkenin kanunları kapsamında düzenlenirken; kripto para birimlerine dair yasalar çok az ülke tarafından düzenlenmektedir. (Murat YILDIRIM: 2019, 269)

Kripto Paralar, Finans ve Bankacılık Dünyasını Tehdit Ediyor Mu?

Kripto paralar, finansal kurumlar için büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Çünkü mevcut ödeme sistemleri, daha düşük işlem ücretlerini ve uluslararası işlemleri işleme sürecini basitleştirmek için geleneksel sistemleri kullanmayı reddetmektedir. Bu açıdan bankacılık hizmetleri yavaş ve sıkıntılı özelliklere sahiptir. Aynı zamanda büyük miktarlarda para yatırmak ve çekmek için birçok farklı işlemin yapılması gerekmektedir. Buna karşın kripto paralar, bu sorunlar için çözümler sunmaktadır. Böyle bir durumda ise finans ve bankacılık dünyasını tehdit etmektedir. Ancak birçok ekonomistin görüşüne göre kripto paraların, geleneksel bankacılık hizmetlerinin yerine geçmesi mümkün değildir.

Kripto Paraların Birbirinden Farkı Nedir?

Bitcoin ile başlayan kripto para birimi endüstrisi birçok altcoin ortaya çıkarmıştır. Bu liste ise her geçen gün büyümeye devam etmektedir. Böylelikle kripto paralar arasında farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Örneğin Bitcoin’de kullanılan SHA256 algoritması tüm kripto para birimleri için aynı değildir. Bu açıdan Scyrpt ve İpo gibi farklı algoritmalar da mevcuttur. Algoritmalar farklı olduğu için ise farklı kanıt türleri bulunmaktadır. Bu açıdan kullanılan kanıt tipleri, Proof-of-Work, Proof-of-Stake, Practical-Byzantine-Fault-Tolerance şeklindedir. Bunlara ek olarak üretim sınırı, işlem hızı ve gizlilik konularında da kripto paralar birbirinden farklılaşmaktadır.

Token Nedir? Kripto Paralardan Farklı Mıdır?

Token, blockchain ekosisteminde dijital olarak aktarılabilen varlıklardır. Bu varlıklar, hizmet, menkul kıymet ve hisse senedi olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. Daha çok Ethereum blockchain üzerinde yer alan tokenler, mevcut olan blockchain üzerine inşa edilmektedir. Öte yandan, kripto paralar ise para değişim aracı olarak görev almaktadır. Bundan dolayı token ve kripto paralar arasındaki fark, kripto paraların kendisine özel ve bağımsız olan bir blockchaine sahip olmasıdır.

Blockchain Dünyasına Giriş

Blockchain teknolojisi, kullanıcıların dijital kimlikleri üzerinde benzersiz bir kontrol sağlamalarına yardımcı olmaktadır. Bu nedenle, küresel açıklığa sahip olan blok zinciri yalnızca şifrelenmiş para birimi oluşturmak için değil, aynı zamanda birçok farklı alanda depolama, yönetim ve saklama işlemleri için de kullanılmaktadır. (Kadir CENGİZ: 2018, 90)

Blockchain Nedir?

Blockchain, iş ağlarındaki işlemleri kolayca kaydedebilen ve varlıkları takip edebilen değişmeyen bir genel hesap defteridir. Varlıklar somut (evler, arabalar, para, arazi) veya maddi olmayan (fikri mülkiyet, patentler, telif hakları, ticari markalar) olabilmektedir. Blockchain ağında ise neredeyse her şey kontrol ve takas edilebilmektedir. Böylece işle ilgili riskler ve maliyetler azalmaktadır. Herhangi bir kurum ya da kişiye bağlı olmayan Blockchain sistemi, sisteme uygun ekipman kullanılarak gerçekleştirilmektedir. İşlemler bu anonim cihazlar tarafından yürütülmekte ve dış müdahalelerden tamamen arındırılmıştır. Bu sistemdeki veri tabanları ise sadece kullanıcılara değil herkese açıktır. Sonuç olarak, bütün işlemler şeffaf bir şekilde gerçekleştirilmektedir. (Buket İŞLER: 2019, 75)

Blockchain Kayıt Yapısı

Blockchain teknolojisinde, verileri kaydetmek için her zaman belirli bir kayıt altına alma yöntemi kullanılmaktadır. Belirli kurallar kullanılarak veriler, blok adı verilen yapılara yazılmaktadır. Bu blokların ise kendine ait imzası bulunmaktadır. Bütün imzalar, matematiksel uygulamalar ile üretilmektedir. Blockchain sisteminde bir blok, bloğun tarih ve saat bilgileri hakkında bilgi içermektedir. Böylelikle bütün blokların kendi imzası oluşmaktadır. Sonuç olarak belirli bir zamanda kaydedilen veri bloklarını birbiri ardına düzenlenmesi ile blok zinciri oluşmaktadır.

Blockchain Zinciri Yapısı

Blok zinciri yapısında oluşturulan ilk blok önceki blok olmadığı için, genesis bloğu veya başlangıç ​​bloğu olarak adlandırılmaktadır. Bu blok ise sadece kendi dijital imzasına sahiptir. Bununla birlikte, sonraki her bloğun, tıpkı önceki bloğun imza gibi kendi benzersiz imzasını ve kendisinden önce gelen bloğun imzasını taşımaktadır. Böylelikle zincir yapısı oluşturulmaktadır.

Blockchain Dağıtık Yapısı

Blok zincirinde, yalnızca veriler bir merkezden veya bir grup merkezden değil, aynı zamanda sistemdeki tüm katılımcılar tarafından da kaydedilmektedir. Burada iki tarafın birbirini tanıması gerekmez. Bu açıdan belirlenen kurallar dahilinde üretilen kayıt zinciri herkese dağıtılmaktadır. Dağıtılan bütün bu noktalar, kendi aralarında iletişimde kalarak sistemin bozulmadığını onaylamaktadır. Eğer bu veri kayıtlarının zincir yapısından herhangi bir halka çıkarsa veya değişirse zincir kırılmaktadır. Böylelikle kırık halkaya sahip olan nokta, dağıtık kayıt defterinin ağından çıkartılmaktadır.

Blockchain Türleri

Blockchain ağının oluşturulabilmesi için, genel, izne tabi, özel ve konsorsiyum tarafından oluşturulabilen türler bulunmaktadır. Bitcoin gibi halka açık bir blockchain, herkesin katılabileceği bir blockchaindir. Bu türün dezavantajları ise, çok fazla bilgi işlem gücüne ihtiyaç duyulması, işlemlerde çok az gizlilik olması veya hiç gizlilik olmaması ve zayıf güvenlik konularıdır. Herkese açık bir blockchain ağına benzer özel bir blockchain ağı, dağıtılmış eşler arası ağdır. Ancak, ağa kimlerin katılmasına izin verildiğini kontrol etmek, fikir birliği anlaşmalarını sürdürmek ve paylaşılan büyük bir defteri tutmak için yöneten tek bir organizasyon bulunmaktadır. Kullanıma bağlı olarak özel blockchain ağları, katılımcılar arasındaki güveni önemli ölçüde artırabilmektedir. Özel blok zincirleri oluşturan şirketler genellikle izne tabi olan bir blok zinciri oluşturmaktadır. Bu tür, ağa ve belirli işlemlere kimlerin katılmasına izin verilebileceğine dair bazı kısıtlamalar getirmektedir. Bu açıdan katılımcıların katılmak için bir davete veya izne ihtiyacı vardır. Son olarak konsorsiyum blok zincirleri, tüm katılımcıların blok zincirinin iznine ve paylaşılan sorumluluğuna ihtiyacı olduğunda kullanılmaktadır. (İlker İ. AVŞAR: 2020, 45)

Blockchain Uygulama Alanları

Bitcoin ile popüler bir hale gelen blockchain sistemi, temelde aracıların ortadan kalkması ve üretimin ademi merkeziyetçiliğini sağlamayı hedeflemektedir. Ancak bunun yanı sıra, blockchain teknolojisi internetin ortaya çıkması ve ardından gelen mobil teknoloji devrimiyle birlikte, dijital hizmetler alanında da kullanılmaktadır. Böylelikle merkezi olmayan bir kayıt ve kimlik doğrulama sistemi oluşturmak için blockchain teknolojisi ve akıllı sözleşmeler kullanılarak, kimlik bilgilerinin tamamı veya bir kısmı kimlik sahibinin rızasına bağlı olarak değiştirilebilmektedir. Bunun dışında blockchain sistemi, müşteri tanıma, küresel ödeme sistemleri, girişimler için sermaye ihtiyacını karşılama, bağış toplama, vergi toplama, P2P, mikro finans hizmetleri, şans oyunları, sendikasyon kredisi, oy kullanma, telif kayıt sistemleri, kopya ürünün korunması, askeri emir komuta zinciri ve güven protokolü gerektiren bütün alanlarda da kullanılmaktadır.

Blockchain Ödeme Sistemi

Küresel ödeme sistemleri her yıl ve her alanda önemli ölçüde büyümeye devam etmektedir. Göndericiden alıcıya yapılan transferde aracıların varlığı uzun gecikmelere neden olabilmekte ve işlem maliyetleri artabilmektedir. Buna karşın Blockchain ödeme sistemi, aracıların varlığını gerektirmediği için işlemlerin daha uygun fiyatlarla daha hızlı bir şekilde yapılmasına olanak tanımaktadır.

Kripto para birimi ödemelerini kabul etmeye başlamak ve kripto para birimi ödeme sistemini işe tam olarak entegre etmek, büyümeye ve yeni zirvelere ulaşılmasına yardımcı olacaktır. Bu sisteme geçiş yapabilmek için ise gerekli olan ilk konu, kripto para adresi oluşturmaktır. Bunun için kripto para cüzdanının oluşturulması gerekmektedir.

İşletme büyükse ve günde çok sayıda işlem yapılması gerekiyorsa, bir ödeme altyapısı kullanılması gerekmektedir. Ödeme altyapısı hizmetleri sağlamak için genellikle aylık ücret alınmaktadır. Ancak yine de kredi kartı ücretlerinden daha ucuz ve daha iyidir. Ödeme altyapısı uygulamalarında işletmeler satış noktaları kurabilmekte ve e-ticaret şirketlerinin paralarını riske atmasına gerek kalmamaktadır.

Bitcoin kullanıcıları her zaman Bitcoin topluluğunu ve Bitcoin ile ilgili tüm içeriği desteklemektedir. Bundan dolayı Bitcoin ödemelerinin kabul edildiğini duyurmak gerekmektedir. Müşteriler her zaman şirketin yalnızca Bitcoin’i kabul edeceklerini açıklamasını beklemektedir. Çevrimiçi veya çevrimdışı ne tür bir işletmeye sahip olunduğu önemli olmadan MasterCard, PayPal, Visa vb. ödeme yöntemlerinin yanı sıra ‘Bitcoin ile ödeme yapabilirsiniz’ iletisinin panoya konulması önemlidir. Müşterilerle bağlantı kurmanın en iyi yolu, onlara Bitcoin ödemelerinin kabul edildiğini bildirmekten geçmektedir.

Muhasebeciler, tüm işlemleri takip etmekte ve elektronik ödemeleri ne zaman kabul edeceğini bilmektedir. Bundan dolayı Bitcoin ödemelerini kabul etmeden önce muhasebecilere danışılması ve Bitcoin ve diğer kripto para birimlerinin nasıl takip edileceğini öğrenmek önemlidir.

Blockchain Tapu Sistemi

Günümüzde tapu transferi yapmak istenildiğinde bu işlem, noter aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Ancak noter para transfer hizmetleri vermemektedir. Bunun gerçekleştirilmesi için ise ya banka üzerinden talimat verilmesi ya da çanta ile paranın taşınarak teslim edilmesi gerekmektedir. Ancak çanta ile paranın teslim edilmesi pek çok dolandırıcılık sorunlarını beraberinde getirmektedir. Bu açıdan Blockchain ağı üzerinden akıllı sözleşmeler kullanılarak bu sorunlar ortadan kaldırılmaktadır. Bunun için yalnızca tapu devri ve bu tapunun bedelinin transfer edileceği görevlerini üstlenen akıllı sözleşmeler mevcuttur.

Bu akıllı sözleşmelerin olduğu Blockchain ağına girilmesi ile tapu devri ve ödenmesi gereken masraflar, tarafların T.C. kimlik numaraları ve e-Devlet şifreleri aracılığıyla gerçekleşmektedir. Bunların kullanılması ile sisteme giriş yaptıktan sonra tapunun hangi bedel karşılığında kimden kime satılacağı bilgileri sisteme bildirilmektedir. Bu aşamada akıllı sözleşmeler, ilk olarak tapu sahibinin tapuya olan sahipliğini ilgili kurumun veri tabanından öğrenmektedir. Ardından satın alacak kişinin banka hesabını kontrol ederek yeterli miktarda paranın olup olmadığı kontrol etmektedir. Her iki bilginin doğrulanması ve tarafların onay vermesi sonucunda ise otomatik olarak tapu devretme işlemleri gerçekleşmektedir.

Blockchain Nüfus Dairesi Örneği

Dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi Türkiye’de de blockchain teknolojisi hem özel hem de kamu sektöründe kullanılmaktadır. Bu açıdan e-Devlet kapısı, vatandaşların tek bir noktadan bütün kamu hizmetlerine erişim sağlayabilmesi adına oluşturulmuştur. Bu hizmetler arasında bulunan nüfus kayıt örneği belgesini sorgulama hizmeti, blockchain teknolojisi ile oluşturulmuştur. Aynı şekilde Estonya, dijital dönüşüm konusunda ileride olan ülkelerden biridir. Oluşturulan eResidency uygulaması sayesinde yurtdışında yaşayan insanların uzaktan e-vatandaş olmalarına olanak tanınmaktadır. Aynı zamanda banka hesabı açmalarına ve Estonya’da şirket kurmalarına da izin vermektedir. Blockchain teknolojisi ile sunulan bu hizmetler, bütün kurumların birbiri ile güvenilir ve hızlı bir biçimde bilgi alışverişi yapmalarını sağlamaktadır.

Örneğin Estonya’da bir bebek doğduğu zaman, hastane bilgileri sistem üzerinden dijital bir biçimde nüfus dairesine gönderilmektedir. Nüfus dairesi ise otomatik olarak bu bilgileri sosyal sigortalar kurumuna yönlendirmektedir. Böylelikle dünyaya yeni gelen bebek, gözlerini açtığı ilk andan itibaren sigorta sistemine dahil edilmektedir. (İlker İ. AVŞAR: 2020, 45)

Blockchain Seyahat Yapmayı Sağlar mı?

Günümüzde seyahat sektörü kapsamlı ancak dağınık bir haldedir. Karmaşık bir yapıda olduğundan gecikmeler, bilet iptalleri, rota değişimleri gibi sorunlar tüm sistemi etkilemektedir. Bu duruma neden olan etmen ise sistemin birbirinden bağımsız yapılardan oluşmasıdır. Söz konusu sorunların giderilmesi için ise tüm servis sağlayıcıların bir araya gelmeleri ve belirli bir standart oluşturmaları, herkesin bu sisteme dahil olması ve kendi altyapılarını da buna göre kurmaları sorunu çözmek mümkün olabilecektir. Fakat normal duruma bu sistemi bir araya getirip kurmak firmalar arasındaki durum yüzünden çok olanaklı değildir. Blockchain ise kimsenin güdümde olmadığı ve tamamen güvenilir bir yapı sunduğu için yolculuk sorunlarının ve masraflarının azaltılması için etkili olabilir. Tüm katılımcıların güven içerisinde dahil olacakları, bağımsız bir yapı olduğu için taraflar aralarında bilgi paylaşımlarını ve para ödemelerini rahat bir şekilde yapabilirler.

Blockchain sisteminde örneğin alınacak biletler akıllı sözleşme haline getirilebilir. Bu durumda da yolcunun tüm istekleri bilet üzerine dahil edilebilecektir. Aynı durum blokzinciri üzerinden sadece yolculuk için değil, otelde konaklama, gidilen bölgedeki tur güzergahı oluşturma gibi durumlar için de kullanım için avantajlar yaratabilecektir. Buna yönelik bir örnek Further Network’tür. Söz konusu çalışma kendi Token’ı olan Aton üzerinde çalışmaktadır. Bu birim üzerinden ağa dahil olarak işlem yapacak olan yolcular biletlerini akıllı sözleşmeler üzerinden elde edebilirler. Bunun yanında seyahat firmaları için de böyle bir ağda bulunmak çok daha güvenli ve hızlı veri alışverişini sağlamak için ideal olacaktır. Sistem henüz geliştirme aşamasında olmasına rağmen ilerleyen dönemlerde daha fazla kullanıma uygun olması amaçlanmaktadır.

Blockchain Platformları

Son yıllarda blockchain teknolojisi çok popüler bir araştırma alanı haline gelmiştir. Bu açıdan blok zinciri geliştirme süreci halen devam etmekte ve farklı durumlar için farklı çözümler sunmaktadır. Blockchain platformları arasında ise Bitcoin, Ethereum, Ripple, Corda, Solana ve diğer birçok platform bulunmaktadır.

Bitcoin

Blockchain teknolojisinin hayata geçirilmesinde en çok payı olan platform, Bitcoin platformudur. Bitcoin aynı zamanda en ünlü olan kripto para birimidir. Temelde başka bir P2P transfer yöntemi sağlamaktadır. Bu platformda, platforma katılan kişilerin Bitcoin kripto para birimi (BTC) ve dijital cüzdanları bulunmaktadır. Oluşturulan her cüzdan ise, genel ve özel anahtar parolaları içeren asimetrik bir şifreleme sistemini içermektedir. Bitcoin protokolüne göre, sistemde yeni bir Bitcoin oluşturmanın tek yolu, Bitcoin zincir ağına yeni bir blok eklemektir. Her yeni blok, ağ sistemine katılan birden çok noktadan oluşmaktadır.

Ethereum

Bitcoin platformunun sağladığı altyapının belirli bir iş modelini uygulamak için tasarlanmış olması, çeşitli alanlarda kullanımını sınırlamaktadır. Bundan dolayı Vitalik Buterin gerekli olan ihtiyaçları belirleyerek Ethereum platformunu geliştirmiştir. Ethereum, uygulama geliştiricilerin önceden oluşturulmuş senaryoların ötesine geçen, merkezi olmayan uygulamaları geliştirilmesine ve dağıtılmasına olanak tanıyan yenilikçi bir blok zinciri platformudur. Bu platformunun, Ether (ETH) adı verilen kendi kripto para birimi vardır.

Ripple

Ripple, esasen uluslararası bir gerçek zamanlı ödeme platformudur. Blockchain teknolojisi, günümüzün uluslararası nakit akışında aracılara olan ihtiyacı, yavaşlık ve yüksek maliyet gibi yan etkileri ortadan kaldırmak için kullanılmaktadır. Ripple, diğer blockchain platformlarında görülen Proof-of-Work veya Proof-of-Stake fikir birliği yöntemini kullanmak yerine kendi özel konsensüs protokolünü kullanmaktadır. Ripple kendi kripto para birimine (XRP) sahip olmasına rağmen, herhangi bir para birimini ve hatta herhangi bir değer birimini kullanabilen, para biriminden bağımsız bir sisteme sahiptir.

Corda

Corda platformu R3 altında geliştirilmiştir. Bu açıdan 80’den fazla finansal kurum ve düzenleyici kurumun birleşmesidir. Hukuki sözleşmelerin tescili, yönetimi ve otomasyonu ile finans piyasasındaki uygulamalara çözümler sağlamak için özel olarak tasarlanmıştır. Corda platformu, akıllı bir sözleşme yaklaşımını benimseyerek ve gereksiz tekrar, onay, tutarsızlık ve düzensizliklerden kaçınarak bu geçersiz ve sorunlu yapıyı değiştirmeyi amaçlamaktadır. Bu platformdaki veriler yalnızca ilgili sözleşmeye dahil olan ve sözleşme bilgilerine yasal olarak erişmesi gereken taraflarca görüntülenebilmektedir.

Solana

Solana, akıllı sözleşmeler ve merkezi olmayan uygulamalar açısından güçlü bir kripto para birimi blockchainidir. Giriş engellerini azaltmak için bir fikir birliği mekanizması kullanmakta ve maksimum verimlilik elde etmek için işlemlere zaman damgaları eklemektedir. Solana, işlemleri zincire teslim edilmeyen diğer işlemlerle bağlantılı olan tek bir blok zinciridir. SOL, yalnızca Solana blok zincirinde kullanılabilen bir kripto para birimidir.

Diğer Blockchain Platformları

Temel blockchain platformlarına ek olarak birçok platform mevcuttur ve sayıları her geçen gün artmaktadır. Bu açıdan Everledger, Factom, SatoshiPay, Ujo Music, Augur, Votem, Steemit, SecureKey, Golem ve birçok başka blockchain platformu bulunmaktadır. (Şahin ÇETİNKAYA: 2018, 12)

Kriptolojinin Teknik Detayları

Kriptoloji, basitçe şifreleme bilimi olarak tanımlanmaktadır. Kriptografi, kriptolojinin bir parçasıdır ve verileri şifrelemek için kullanılan yöntemi ifade etmektedir. Şifreleme, herhangi bir kaydı, dönüş kaydına dönüştürmek için bir kural yapısı kullanmaktadır. Bu rastgele kayıt, şifrelemeye dair anahtar yapısına sahip olmayanlar tarafından ele geçirilse dahi, orijinal yapısına uygulanabilen bir şekilde geri çevrilememektedir. Bu açıdan sadece anahtar sahibi kişiler, verinin tekrardan orijinal yapısına dönüştürülmesinde rol alabilmektedir.

Güvenli Özetleme (Secure Hash)

Güvenli özetleme yapısı, matematiksel işlemlerin kullanılması ile daha küçük olan özet bilgilerin üretilmesine dayanmaktadır. Bu üretim yapısında her zaman aynı veri kümesi için aynı özet bilgi üretilmektedir. Tek yönlü olmasının yanı sıra işlemler hızlı olarak gerçekleştirilmektedir. Güvenli özetleme algoritmaları, verilerden bağımsız olarak, sabit uzunlukta karmalar oluşturmaktadır. Örneğin, SHA-1 algoritması tarafından üretilen özet değer 160 bit uzunluğunda olmasına rağmen, SHA-256 algoritmasındaki özet bilgiler 256 bit uzunluğundadır.

Merkle Ağaç Yapısı (Merkle Tree)

Merkle ağaç yapısı, büyük miktarda veriyi hızlı ve güvenli bir şekilde doğrulamak için kullanılabilen karma tabanlı bir güvenlik yöntemidir. Bu yapıda ikili bir ağaç yapısı oluşturulmakta ve veri setinin belirli kısımları en alt seviyeye yerleştirilmektedir. Daha sonra, en düşük seviyeden tüm ağaç yapısına kadar, özet değer ikili biçimde üretilmektedir.

Simetrik Şifreleme (Symmetric Encryption)

Simetrik şifreleme yönteminde, şifreleme ve şifre çözme aşamalarında aynı anahtar bilgileri kullanılmaktadır. Bu nedenle, temel bilgiler yalnızca iki taraf arasında iletilmelidir. Anahtara sahip olan herhangi bir taraf, orijinal şifrelenmiş verilere erişebilmektedir.

Asimetrik Şifreleme (Asymmetric Encryption)

Asimetrik şifreleme yönteminde, şifrelenen ve kodu çözülen anahtar bilgileri birbirinden farklıdır. Temel olarak, bu yöntem, biri genel olan ve diğeri yalnızca içinde depolanan bir özel anahtar çiftinin değerine sahiptir. Genel anahtar herkese dağıtılabilmektedir. Bunu yapmak için gereken yüksek işlem gücü nedeniyle, özel anahtara, genel anahtar aracılığıyla erişmenin imkansız olduğu düşünülmektedir. Buna ek olarak, bir genel anahtarla şifrelenen veriler yalnızca ilgili özel anahtarla kabul edilebilmektedir. Tıpkı özel bir anahtarla şifrelenen verilerin yalnızca karşılık gelen genel anahtarla kabul edilebilmesi gibi.

Teknik Detayları ile Blockchain

Bir blockchain ağı, değerli verilerin (para, kimlikler ve değerli belgeler gibi) güvenli bir şekilde depolanmasına ve yönetilmesine izin veren bir teknoloji olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda belirtilen seviyeyi sağlamak için çeşitli aracılar (bankalar gibi) kapalı bir merkezi sistem kullanmaktadır. Blok zinciri, bu gereksinimleri karşılamak için bir ara yapı gerektirmeyen açık, şeffaf ve merkezi olmayan bir çözüm sağlamaktadır. Blockchain yapısını anlayabilmek için ise bilinmesi gerekilen birkaç kavram vardır.

Blok

Blok zinciri yönteminde, verileri depolamak için kullanılan yapı blok olarak adlandırılmaktadır. Bu bloklar ise bir zincir halinde düzenlenmiştir. Zincirdeki ilk blok yapısı ‘Genesis’ bloğu olarak isimlendirilmiştir.

Block Zinciri

Blok zinciri, tüm veri alışverişlerini izlemektedir. Dijital para dünyasındaki bu kayıtlara genel muhasebe adı verilmektedir. Her veri alışverişi ise bir işlemdir. Onaylanan her işlem bloğa bir blok olarak eklenmektedir. Her işlemi doğrulamak için ise dağıtılmış bir eşler arası sistem kullanılmaktadır. Doğrulamanın ardından, yeni işlem blok zincirine eklenmektedir.

Dağıtık Ağ Yapısı

Blockchain yapısında, tüm bilgiler ağ yapısındaki katılımcılara açık olan tüm bilgisayarlara dağıtılmaktadır. Böylelikle aracı kuruma ihtiyaç kalmadan, gerekli olan maliyet ve riskler ortadan kaldırılmaktadır.

Emeğin İspatı: Proof of Work

Proof of Work, başlangıçta rahatsız edici saldırıları ve zararlı e-postaları önlemek için oluşturulmuş olan bir protokoldür. Sonrasında ise Bitcoin ve diğer birçok kripto para biriminde, merkezi olmayan düğümlerden oluşan bir ağ tarafından korunmak amacıyla kullanılmaya başlamıştır. Bu sistemlerin temel görevi, ağın istikrarını ve sürekliliğini sağlamaktır. Ağda blok zincirine yeni bloklar eklemekten sorumlu olan madenciler bulunmaktadır. Yeni blok ekleme işlemleri ise zor matematik problemleri çözülerek yapılmaktadır. İşlemi ağ üzerinde yayınlayarak blokta sorunu çözen ve işlemi doğrulayan ilk madenci ağ üzerinden belirli bir kripto para ödülü ve bloktaki işlemin işlem ücretini almaktadır. Ağda yayınlanan ve madenciler tarafından doğrulanan işlemler, blok zinciri adı verilen dağıtılmış bir defter sistemine kaydedilmektedir.  (Hasan ALPAGO: 2018, 425)

Sahipliğin İspatı: Proof of Stake

Proof of Stake, bilgi işlem gücüne dayalı bir sistemden ziyade dijital varlıkların sahipliğini ele alan bir protokol olan Bitcoin’in Proof of Work protokolüne bir alternatif olarak oluşturulmuştur. Bitcoin ağında kullanılan iş kanıtı protokolü, işlem gücünün çoğuna sahip madencilerin ağda daha fazla söz hakkına sahip olduğu ve bu nedenle daha fazla kar elde edebildiği bir sistemdir.

Çatallaşma (Fork)

Kullanıcı tabanı veya geliştiriciler kripto para biriminde bazı temel değişikliklerin gerekli olduğuna karar verdiğinde çatallaşma meydana gelmektedir. Soft fork, genellikle blok kabul kurallarındaki kongre nedeniyle gözlemlenmektedir. Yeni kurallar eski kuralların bir alt kümesi olduğu için, yeni fikir birliği kurallarına sahip bilgisayarlar tarafından oluşturulan bloklar, güncellenmemiş ve kendi zincirlerine kopyalanmamış bilgisayarlar tarafından kontrol edilebilmektedir. Hard fork ise, yeni kurallar ile eski kurallar arasında bir fark olduğunda gerçekleşmektedir. Eski kural kümesine dahil olmayan kurallar artık yeni kural kümesine dahil edilmiştir. Yeni fikir birliği kurallarını kullanan bir makine tarafından oluşturulan bir blok, güncellenmemiş bir makine tarafından kontrol edilememekte ve kendi zincirine eklenememektedir. Ağ ikiye bölündüğünde ise hard fork meydana gelmektedir.

KAYNAKÇA

Kripto Paraların Gelişimi Ve Para Piyasalarındaki Yerinin Swot Analizi İle İncelenmesi – Şahin ÇETİNKAYA , (2018), Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Sayı 5, 2018, 11 – 21

Seçili Kripto Paralarda Kümeleme Analizi – İlker İ. AVŞAR , Zehra Vildan SERİN , (2020), Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 2020, 41 – 52

BLOKZİNCİRİ VE KRİPTO PARALARIN İNSANLIĞA ETKİLERİ – Buket İŞLER , Mustafa TAKAOĞLU , Ufuk Fatih KÜÇÜKALİ , (2019), Yeni Medya Elektronik Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, 2019, 71 – 83

EN POPÜLER KRİPTO PARA BİRİMİ: BITCOIN – Kadir CENGİZ , (2018), Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2018, 87 – 100

Blok Zincir Teknolojisi, Kripto Paralar ve Ülkelerin Kripto Paralara Yaklaşımları – Murat YILDIRIM , (2019), Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 10, Sayı 20, 2019, 265 – 277

BİTCOİN’DEN SELFCOİN’E KRİPTO PARA – Hasan ALPAGO , (2018), Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), Cilt 3, Sayı 2, 2018, 411 – 428

https://www.euromoney.com/learning/blockchain-explained/what-is-blockchain

https://builtin.com/blockchain

https://www.simplilearn.com/tutorials/blockchain-tutorial/blockchain-technology